SN przyjął dziś uchwałę w składzie siedmiu sędziów odnoszącą się do zagadnień przedstawionych przez Rzecznika Finansowego, tj. rozliczeń stron w razie nieważności lub upadku umowy o kredyt indeksowany lub denominowany. Sąd Najwyższy miał na względzie wskazówki wynikające z orzecznictwa TSUE.

SN potwierdził stanowisko wyrażone w uchwale z 16 lutego 2021 r. (III CZP 11/20), że w razie nieważności umowy każdej ze stron przysługuje roszczenie o zwrot spełnionego przez tę stronę świadczenia (tzw. teoria dwóch kondykcji).

SN nie przesądził, że każda umowa kredytu indeksowanego lub denominowanego powinna zostać unieważniona. Unieważnienie umów długoterminowych, takich jak umowy kredytowe, powinno być środkiem ostatecznym, co wielokrotnie podkreślał TSUE (ostatnio w wyroku z 29 kwietnia 2021 r. (C-19/20)). Stwierdzenie abuzywności postanowienia umownego powinno bowiem co do zasady skutkować zastosowaniem przez sądy krajowe takich rozwiązań, które przywracają równowagę. Sądy krajowe powinny zatem każdorazowo dokonywać oceny, po pierwsze czy dana umowa kredytowa zawierała nieuczciwe postanowienia, po drugie czy może być ona dalej wykonywana po wyeliminowaniu klauzul abuzywnych oraz po trzecie, czy sankcja zastosowana przez sąd przywraca równowagę stron.

Sąd Najwyższy nie wypowiedział się co do tego, czy bank może domagać się wyłącznie zwrotu kapitału czy także wartości, jaką ma możliwość korzystania z tego kapitału przez konsumenta.

SN powtórzył pogląd, że w razie nieważności umowy lub upadku całej umowy na skutek uznania za niedozwolone postanowień umownych przewidujących indeksację kredytu do waluty obcej, roszczenia o zwrot nienależnego świadczenia powstają w wyniku odpadnięcia podstawy prawnej. Oznacza to, że stanowisko części konsumentów, iż roszczenia banku uległy przedawnieniu jest całkowicie bezpodstawne.

SN przesądził, że podstawa świadczenia odpada z chwilą, gdy konsument należycie poinformowany przez sąd krajowy o skutkach upadku umowy, wyraża zgodę na związanie postanowieniem i sprzeciwia się zastosowaniu sankcji nieważności. Sąd Najwyższy, odwołując się do tez wyroku TSUE z dnia 29 kwietnia 2021 r. w sprawie C-19/20, wyraźnie wskazał, iż należyte poinformowanie wymaga wyczerpujących informacji o obiektywnych konsekwencjach.

Według SN umowa powinna być uznana za definitywnie bezskuteczną, jeżeli konsument – należycie poinformowany o skutkach – nie wyrazi zgody na związanie postanowieniem uznanym za abuzywny.

Skład orzekający postanowił nadać dzisiejszej uchwale moc zasady prawnej. Oznacza to, że jeśli w przyszłości jakikolwiek skład Sądu Najwyższego będzie zamierzał orzec inaczej, musi przedstawić sprawę do rozstrzygnięcia składowi całej izby.