W ubiegłym roku mikroprzedsiębiorcy prowadzący działalność gospodarczą w Polsce nadal zmagali się z wysokimi stopami procentowymi, rosnącymi cenami energii i rosnącym poziomem wynagrodzeń. Wartość portfela kredytów dla mikrofirm na koniec grudnia 2024 r. wyniosła 74 mld zł, co stanowi 14% łącznej wartości portfela kredytów wszystkich przedsiębiorstw i samorządów (511,6 mld zł). Udział kredytów małych firm w polskim PKB to zaledwie 2,0%. Mimo wzrostu wartości zaciągniętych kredytów inwestycyjnych na koniec zeszłego roku o 6,2%, ogólna dynamika kredytów udzielonych mikrofirmom spadła o 3,8%. Jakie zjawiska kształtowały krajobraz kredytowy mikrofirm w minionym roku – o tym więcej w rocznym Raporcie BIK.
Według Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (CEIDG), na koniec 2024 r. w Polsce zarejestrowanych było około 2,5 miliona mikrofirm. Są to przedsiębiorstwa kluczowe z perspektywy tworzenia miejsc pracy oraz generowania dochodów. Ich działalność koncentruje się głównie w sektorze budowlanym, usługach, handlu, produkcji. Warunki gospodarcze w ubiegłym roku nie należały do najłatwiejszych z uwagi na wysokie stopy procentowe, rosnące ceny energii i wzrost wynagrodzeń. Wyzwania te wraz z wysoką inflacją, nie szły w parze z produktywnością. Dodatkowo, zmiany w zachowaniach konsumentów, którzy ograniczali konsumpcję na rzecz oszczędzania, wpłynęły na spadek akcji kredytowej dla małego biznesu. Należy również wspomnieć o nadal niskim poziomie ukredytowienia polskich mikrofirm, który wynosi około 17%, co oznacza, że wśród aktywnych działalności gospodarczych tylko mniej niż co piąta firma korzysta z kredytu bankowego.
Portfel kredytowy mikrofirm wzrósł o 2,1% r/r
Na koniec grudnia 2024 r. wartość kredytów dla mikrofirm wynosiła 74 mld zł, co stanowiło 14% łącznej wartości portfela kredytów wszystkich przedsiębiorstw i samorządów (511,6 mld zł). Wartość portfela kredytów mikroprzedsiębiorstw wzrosła o 1,5 mld zł (2,1%) r/r. W strukturze zadłużenia dominują kredyty obrotowe (33,9%), w rachunku bieżącym (25,5%). Jeżeli dodamy do tego pożyczki, prawie 70% zadłużenia to finansowanie bieżących potrzeb. Kredyty inwestycyjne, finansujące działalność rozwojową to tylko 23,8% zadłużenia mikrofirm. Branżowo przeważają kredyty firm usługowych (41,0%) i handlowych (29,4%). Te dwa sektory to ponad 70% zadłużenia mikrofirm. Firmy produkcyjne i budowlane mają odpowiednio 14,9% i 13,0% udział w wartości kredytów mikrofirm.
Spadek akcji kredytowej mikrofirm o prawie 4% r/r
W całym 2024 r. mikroprzedsiębiorcy zaciągnęli kredyty na kwotę 22,0 mld zł, co oznacza dynamikę roczną na poziomie -3,8%. Z trzech głównych produktów kredytowych tylko kredyty inwestycyjne odnotowały dodatnią dynamikę w ujęciu wartościowym (6,2%). Wynika to z wyższych kwot zaciąganych kredytów, ale nie ich liczby. Liczba zaciągniętych kredytów inwestycyjnych spadła aż o 29,2%. Wartość udzielonych kredytów obrotowych i w rachunku bieżącym w 2024 roku była niższa w porównaniu do 2023 roku odpowiednio o -9,9% oraz -8,9%.
Dominacja sektora usług w akcji kredytowej mikrofirm w 2024 roku
W 2024 roku akcja kredytowa w poszczególnych branżach, w których działają mikrofirmy w Polsce była zróżnicowana. Niewątpliwym liderem były firmy usługowe, które zaciągnęły 72,8 tys. nowych kredytów na kwotę 8,5 mld zł (+3% r/r).
– Wzrost cen energii elektrycznej i gazu znacząco wpłynął na poziom zyskowności i rentowności firm usługowych. Branże takie jak gastronomia, hotelarstwo czy salony kosmetyczne szczególnie odczuwają presję, ponieważ koszty energii i wynagrodzeń stanowią duży procent ich kosztów operacyjnych. Plusy obecnej sytuacji w branży usługowej to rosnąca popularność ekonomii doświadczenia i wolnego czasu, które tworzą popyt na wybrane usługi, a także wzrost dochodów w tej kategorii – mówi dr hab. Waldemar Rogowski, główny analityk Grupy BIK.
Na drugim miejscu pod względem aktywności kredytowej uplasowały się firmy handlowe, którym banki udzieliły 33,7 tys. kredytów na 5,72 mld zł., co oznacza spadek o 11,8% r/r.
– Rok 2024 nie był okresem konsumpcji, sprzedaż detaliczna wzrosła tylko o 2,7% w relacji do 2023 roku. Konsumenci zaczęli ograniczać wydatki na rzecz oszczędzania, a wysokie ceny i stopy procentowe ograniczyły zakupy na kredyt. Znalazło to odzwierciedlenie w sytuacji finansowej mikroprzedsiębiorców z branży handlowej – komentuje prof. Rogowski.
Firmy produkcyjne w 2024 r. zaciągnęły łącznie 15,2 tys. kredytów, co oznacza spadek o 6,3%. Wartość przyznanych im kredytów wyniosła 3,16 mld zł, co oznacza spadek r/r o 7,3%.
– Sytuacja polskich firm produkcyjnych charakteryzuje się mieszanką wyzwań i możliwości, wynikających zarówno z globalnych trendów gospodarczych, jak i lokalnych uwarunkowań. Do kluczowych wyzwań mikrofirm produkcyjnych można zaliczyć cztery czynniki: rosnące wynagrodzenia, rosnące ceny energii, problemy z łańcuchami dostaw oraz recesja w gospodarce niemieckiej – wyjaśnia główny analityk Grupy BIK.
Branża budowlana, po rekordowych zyskach i wysokich poziomach rentowności osiąganych w ostatnich kilku latach, znalazła się w 2024 r. w okresie spowolnienia. O 2,9% r/r spadła wartość udzielonych kredytów, osiągając w 2024 roku tylko 4,21 mld zł. Liczba ich kredytów ledwie przekroczyła 26 tys., co oznacza spadek o -3,7% r/r.
– Największym wyzwaniem dla branży budowlanej jest dostępność zasobów ludzkich. W szczególności dotyczy to realizacji przedsięwzięć budowlanych w okresie kumulacji realizowanych projektów, gdy konkurencja o pracowników może prowadzić do wzrostu kosztów wynagrodzeń i zmniejszenia marż a także do spadku produkcji budowlano – montażowej – komentuje prof. Rogowski.
Jakość spłacanych kredytów przez mikrofirmy
Analizując jakość poszczególnych produktów kredytowych zaciąganych przez mikrofirmy, widać istotne pogorszenie spłacalności kredytów inwestycyjnych. Jest to niepokojące zjawisko. W ujęciu wartościowym udział kredytów inwestycyjnych opóźnionych powyżej 90 dni na koniec grudnia 2024 r. wynosił 22% i wzrósł w ciągu 12 miesięcy 2024 r. o 2,9 p.p. Kredyty inwestycyjne są drugim po kredytach obrotowych (24,4%) najgorzej spłacanym kredytem przez mikroprzedsiębiorców.
Jednocześnie zauważalna jest lekka poprawa jakości w trzech sektorach. W grudniu 2024 r. poprawiły się BIK Indeksy Jakości dla kredytów firm handlowych (0,21 r/r), dla firm produkcyjnych (0,32 r/r) oraz dla firm budowlanych (0,58 r/r). Jedynie wskaźnik dla firm usługowych pogorszył się (wzrósł) o 0,07 r/r.
