Wyłudzenia produktów kredytowych i cyberataki wciąż głównym problemem, jednak sektor finansowy czuje się przygotowany do walki z nadużyciami

Wyłudzenia produktów finansowych i cyberataki pozostają najistotniejszym wyzwaniem w kontekście nadużyć w sektorze finansowym – wynika z najnowszego raportu Związku Przedsiębiorstw Finansowych w Polsce (ZPF) i EY Polska „Nadużycia w sektorze finansowym. Edycja 2022”.

W tegorocznej, 15. edycji badania ZPF i EY Polska ankietowani przedstawiciele instytucji finansowych w Polsce ponownie potwierdzili, że kluczowym zagrożeniem dla sektora finansowego w kontekście nadużyć pozostają wyłudzenia produktów kredytowych i pożyczek. Wyniki ujawniły również jak istotnym zagrożeniem są też cyberataki. Zmieniające się i coraz bardziej wyrafinowane schematy działania sprawców nadużyć powodują, że w świetle postępującego rozwoju technologicznego zagrożenie to z roku na rok będzie zyskiwało na znaczeniu. rzestępcy coraz częściej wolą działać w cyberprzestrzeni i zdalnie okradać klientów instytucji finansowej, niż np. wyłudzić pożyczkę za pomocą podrobionych dokumentów, pojawiając się osobiście w placówce.

wykresy-naduzycia-2022-1

 Kiedy w Polsce zgłaszający nieprawidłowości będą prawnie chronieni?

W grudniu 2021 r. weszła w życie Dyrektywa UE o ochronie sygnalistów. W Polsce nadal czekamy na ustawę, która wdroży jej założenia do naszego porządku prawnego. Już niedługo firmy będą zobowiązane do wdrożenia poufnych i bezpiecznych kanałów zgłaszania nieprawidłowości, dostępnych dla szerokiego grona interesariuszy. Jak pokazuje badanie, w tym roku kolejny raz najczęstszym źródłem informacji o nieprawidłowościach byli pracownicy organizacji (33%). Zdaniem sektora finansowego, to oni najlepiej znają organizację i jej procesy, mając najlepszą wiedzę na temat tego, gdzie dochodzi do nadużyć lub gdzie jest ryzyko ich powstawania, niewątpliwie więc powinni oni móc liczyć na odpowiednią ochronę prawną.

– W naszym kraju trwają nadal prace nad ostatecznym kształtem krajowych przepisów implementujących dyrektywę i spodziewamy się, że będzie to ważny krok w procesach zgłaszania nadużyć. Jako ZPF również uczestniczymy w tym procesie legislacyjnym jako strona społeczna. Tegoroczne badanie potwierdza, że branża wydaje się być dobrze przygotowana na tę zmianę. Eksperci z instytucji finansowych deklarują, że już dziś posiadają szereg funkcjonujących rozwiązań dla osób zgłaszających nieprawidłowości – wyjaśnia Marcin Czugan, Prezes Zarządu ZPF.

Sankcje gospodarcze i ich wpływ na kwestię nadużyć

W tym roku dodatkowym wyzwaniem dla instytucji finansowych są nowe sankcje gospodarcze w związku z atakiem Rosji na Ukrainę. Z przeprowadzonego w 2022 r. badania ZPF i EY Polska wynika, że instytucje sektora finansowego czują się odpowiednio przygotowane do egzekwowania nowych sankcji gospodarczych. Prawie połowa badanych (43%) twierdzi, że jest gotowa w pewnym stopniu, a 38% – na bardzo dobrym poziomie. Niemal co czwarty ankietowany ocenia wpływ zmian w zakresie sankcji jako istotny, z kolei zdecydowana większość (64% organizacji) wskazała, że te zmiany w minimalny sposób wpływają na działalność ich instytucji. Jednocześnie ankietowani deklarują, że podjęli szereg konkretnych działań, głównie w zakresie szeroko pojętej weryfikacji stron trzecich. Spośród badanych firm 40% wskazało, że dodatkowo rozszerzyło zakres weryfikacji swoich kontrahentów w ramach badania łańcucha dostaw. Jednocześnie problemem dla instytucji w tym zakresie jest nie tylko brak dostępu do odpowiednich baz danych, ale także możliwości bieżącego monitoringu, zarówno pod kątem zmian po stronie kontrahentów, jak i wpisów na listach sankcyjnych. Może się bowiem zdarzyć, że kontrahent zostanie wpisany na listę sankcyjną tuż po jego zweryfikowaniu przez instytucję finansową.

– W lutym br. byliśmy świadkami ataku Rosji na Ukrainę, na który świat odpowiedział szeregiem sankcji gospodarczych wymierzonych w agresora. Firmy musiały zweryfikować portfolio kontrahentów, wdrożyć nowe procesy zapewniające zgodność z sankcjami lub wzmocnić już istniejące. Z naszego badania wynika, że instytucje finansowe w większości pozytywnie oceniają swoją generalną gotowość do ograniczenia ryzyka naruszenia sankcji, a zmiany w ich zakresie nie wpływają na nie znacząco. Biorąc pod uwagę profil badanych organizacji, nie jest to zaskakujące. Z drugiej strony, ponad 70% respondentów wdrożyło jednak nowe lub dodatkowe procesy w zakresie weryfikacji klientów czy kontrahentów. – mówi Mariusz Witalis, Partner kierujący Działem Zarządzania Ryzykiem Nadużyć EY, lider praktyki w Europie Centralnej i Środkowowschodniej.

wykresy-naduzycia-2022-2

Czy sektor finansowy jest gotowy do walki z nadużyciami?

Oceniając stopień przygotowania instytucji do walki z nadużyciami, aż 88% ekspertów stwierdziło, że są one dobrze przygotowane do walki z nieprawidłowościami, gdzie rok temu podobnych odpowiedzi udzieliło 77% respondentów. Jednocześnie o 6 p.p. (do 2%) spadł udział respondentów oceniających, że ich organizacja nie jest dobrze przygotowana. Napawa optymizmem podejście instytucji finansowych, które czują się przygotowane do tego, by odpowiedzieć na zagrożenia powodowane przez nadużycia.

wykresy-naduzycia-2022-3 Jakie wyzwania stoją przed branżą w związku z nadużyciami?

Zdaniem instytucji finansowych największym problemem związanym z nadużyciami jest brak świadomości wśród klientów. Aż 36% respondentów ocenia, że klienci nie zdają sobie sprawy z zagrożeń. Nie mniej istotnym problemem są szybko zmieniające się schematy nadużyć. Mając na względzie, jak poważnym zagrożeniem zdaniem instytucji finansowych są cyberataki, może wskazywać to na rosnącą rolę ataków phishingowych i kradzieży z kont, czyli nadużyć dotyczących cyberprzestrzeni, a jednocześnie bazujących na niskiej świadomości klientów.

wykresy-naduzycia-2022-4

Z pewnością szerszy dostęp do państwowych baz danych oraz konieczność stworzenia mechanizmów wymiany informacji pomiędzy instytucjami finansowymi pomogłyby w walce z nadużyciami, na co w tegorocznym badaniu wskazało 39% respondentów. Badani wskazują, że dostęp do bazy numerów PESEL lub baz organów podatkowych, aby móc zweryfikować klienta oraz jego deklarowane przychody, z pewnością ułatwiłby działania przeciwko wyłudzeniom.

wykresy-naduzycia-2022-5

Wyniki badania „Nadużycia w sektorze finansowym” ich interpretację zaprezentowano podczas XIII Kongresu Antyfraudowego, organizowanego przez ZPF, który odbył się 26 października w Warszawie. Raport z badania jest również udostępniony na stronie www.zpf.pl (przejdź do strony o raporcie TUTAJ) oraz www.ey.com/pl_pl

***

Badanie Nadużycia w sektorze finansowym to cykliczny projekt realizowany od 2009 roku przez ZPF i firmę EY. Jego celem jest zobrazowanie i monitorowanie zmian zjawiska nadużyć występujących w instytucjach działających w różnych sektorach rynku usług finansowych w Polsce. W raporcie poruszane są najbardziej aktualne tematy z punktu widzenia specjalistów zajmujących się zapobieganiem nadużyciom.  Raport, który powstaje w oparciu o wyniki badania, przedstawia obserwacje i wnioski istotne w kontekście podnoszenia poziomu ochrony profesjonalnych uczestników rynku finansowego przed wyłudzeniami i oszustwami. Badanie zostało przeprowadzone w formie anonimowej ankiety prowadzonej od maja do sierpnia 2022 roku wśród banków, instytucji pożyczkowych, firm leasingowych – dodatkowo zakładów ubezpieczeń, firm z sektora pośrednictwa finansowego oraz firm z branży FinTech.

ŹRÓDŁOZPF