Z analizy Fundacji Rozwoju Rynku Finansowego wynika, że w październiku 2020 r. firmy pożyczkowe udzieliły o 18,6 proc. mniej pożyczek na kwotę o 28,7 proc. niższą w ujęciu rok do roku. Na razie nie widać, by uderzenie drugiej fali epidemii doprowadziło do tak gwałtownego załamania sprzedaży pożyczek jak wiosną, jednak w dalszym ciągu czwarty kwartał obarczony jest dużą niepewnością. Nie wiadomo również, jak sytuacja epidemiczna i gospodarcza wpłynie na zachowania konsumentów w okresie przedświątecznym, w którym to branża zwykle odnotowywała najwyższą sprzedaż.
Niższa aktywność sektora
Choć od odnotowanej w kwietniu zapaści na rynku pożyczek pozabankowych, która była następstwem mocno obniżonej rentowności sektora w związku z ustawowym obniżeniem limitu kosztów pozaodsetkowych, w kolejnych miesiącach sprzedaż stopniowo rosła, to we wrześniu tempo poprawy sprzedaży wyraźnie osłabło, co łączyliśmy z postępującym wzrostem zachorowań na COVID-19 i ostudzeniem nastrojów konsumenckich. Dane październikowe pokazują wartości zbliżone miesiąc do miesiąca, przy czym od połowy października możemy zaobserwować pogorszenie sprzedaży. W poprzednim miesiącu branża odnotowała także niższą niż we wrześniu liczbę odpytań o klientów w zewnętrznych bazach.
Według danych Biura Informacji Kredytowej liczba zapytań o raport BIK w poprzednim miesiącu oscylowała w przedziale 40-45 tysięcy tygodniowo, z odczytem poniżej 40 tysięcy w drugim tygodniu października (05.10 – 11.10), a zatem w danych tych nie widać załamania związanego z tzw. drugą falą COVID-19. W dalszym ciągu są to jednakże dane wyraźnie słabsze w porównaniu z poprzednim rokiem, a dynamika spadku liczby zapytań wahała się w przedziale od -26,6 proc. r/r do -40,5 proc. r/r.
Dane CRIF pokazują wyższe spadki rok do roku, rzędu 40-50 procent. Mniejszy spadek w ostatnim tygodniu miesiąca wynoszący 40,5 proc. w ujęciu rocznym wynika z niższej bazy porównawczej.
Wykres nr 1
Liczba odpytań ws. klientów aplikujących o pożyczkę w okresie marzec – październik w stosunku do analogicznego okresu roku ubiegłego
Źródło: CRIF
Czy święta Bożego Narodzenia wpłyną na zachowania konsumentów?
Dane BIK dotyczące wartości udzielonych pożyczek wskazują na spadki w zakresie od -38,4 proc r/r do -29,6 proc. r/r z najlepszym odczytem w trzecim tygodniu października (12-18.10), natomiast dane CRIF, które obejmują nieco inną bazę, oscylują w przedziale od 70 do 78 proc. zeszłorocznych poziomów z najlepszym odczytem w pierwszym oraz trzecim tygodniu października. Spadki w zakresie liczby przyznanych pożyczek są mniejsze niż w przypadku wartości udzielonego finansowania przez branżę. Jak wynika z danych CRIF w ujęciu liczbowym spadek sprzedaży wyniósł 18,6 procent.
Na chwilę obecną nie doszło do gwałtownego hamowania sprzedaży, jednak pod znakiem zapytania stoi dalszy przebieg czwartego kwartału, który zwyczajowo jest najlepszy dla branży. Nie mamy pewności, jak aktualna sytuacja epidemiczna i gospodarcza przełoży się na sytuację finansową konsumentów, a w konsekwencji na ich zachowania np. w okresie przedświątecznym i popyt na produkty kredytowe.
Wykres nr 2
Liczba i wartość przyznanych pożyczek w okresie marzec-październik w stosunku do analogicznego okresu roku ubiegłego
Źródło: CRIF
Porównując dane w zakresie liczby i wartości udzielonych pożyczek w październiku wobec średnich wrześniowych br., widoczne jest wyraźne osłabienie sprzedaży w dwóch ostatnich tygodniach października i silnym trzecim tygodniu tego miesiąca (12-18.10). W ostatnim tygodniu miesiąca odczyt wartości sprzedanych pożyczek był wyraźnie niższy od średniej wrześniowej i sięgał -7,5 proc., co jest wysokim spadkiem, porównując następujące po sobie miesiące.
Wykres nr 3
Liczba i wartość przyznanych pożyczek w październiku w stosunku do średniego tygodnia września
Źródło: CRIF
Powyższe wnioski dla agregatów tygodniowych potwierdza także analiza danych w ujęciu miesięcznym. Nominalnie wartość udzielonych pożyczek w październiku wzrosła o 1,4 proc. m/m, co wynika z 2,1 proc. wzrostu w tym okresie średniej wartości pożyczki. Liczba udzielonych pożyczek była już mniejsza o 0,7 proc. niż miesiąc wcześniej przy tej samej liczbie dni roboczych. Warto zauważyć, że jest to pierwszy spadek miesięczny od odnotowanego gwałtownego spadku w kwietniu.
Wykres nr 4
Średnia wartość pożyczki w okresie marzec-październik w stosunku do analogicznego okresu w 2019 r.
Źródło: CRIF
Średnia wartość pojedynczej pożyczki wyniosła w październiku 2966 zł, co oznacza wzrost o 2,1 proc. w porównaniu do września 2020 r. i spadek o 12,5 proc. w ujęciu rok do roku.
Wykres
Odsetek klientów odrzuconych w okresie marzec – październik 2020 r.[1]
Źródło: CRIF
Z uwagi na model raportowania przez firmy pożyczkowe danych nt. liczby odrzucanych aplikacji o pożyczki, dane z ostatnich czterech tygodni zapewne ulegną korekcie. Z tego względu jako ostatni miarodajny odczyt traktujemy tydzień rozpoczynający się 28 września, który pokazuje delikatne pogorszenie się wskaźnika do poziomu 37,7 proc. wobec minimalnie niższych odczytów w poprzednich tygodniach września. W dalszym ciągu są to jednak poziomy wyraźnie lepsze od odczytów kwietniowych. W związku z faktem prawdopodobnej korekty danych w kolejnych okresach, wpływ drugiej fali COVID-19 nie jest widoczny na chwilę obecną.
O ¼ zmniejszyła się liczba aktywnych podmiotów
Liczba aktywnych firm pożyczkowych w październiku, tj. takich, które udzieliły choć jednej pożyczki, według danych CRIF wynosi 38, czyli tyle, ile we wrześniu. Nadal jest to jednak o 25 proc. firm mniej niż rok wcześniej.
Wykres nr 6
Liczba aktywnych firm pożyczkowych[2]
Źródło: CRIF
Podsumowanie
Analizowane dane z BIK i CRIF za październik 2020 r. wskazują na minimalny wzrost sprzedaży pożyczek pozabankowych w ujęciu nominalnym w porównaniu do września br., ale ze słabnącymi odczytami w drugiej połowie miesiąca. Dane w ujęciu rocznym nadal wskazują na duże spadki zarówno pod kątem liczbowym, jak i w zakresie wartości udzielonych pożyczek. Wyrażona przez nas opinia we wrześniowej edycji raportu zostaje przez nas podtrzymana: istnieje duże ryzyko, że odczyty w kolejnych tygodniach ulegną pogorszeniu z uwagi na bardzo dynamiczny rozwój epidemii COVID-19 w Polsce i wprowadzenie wielu ograniczeń w życiu gospodarczym i społecznym, a bieżący kwartał będzie testem dla kondycji rynku i działających na nim podmiotów. Głównym ryzykiem pozostaje kwestia dalszych obostrzeń, które może wprowadzić rząd w celu przeciwdziałania rozwojowi pandemii, co z kolei oznacza straty gospodarcze, a tym samym stawia pod znakiem zapytania takie kwestie jak: wzrost bezrobocia, zdolność konsumentów do regulowania zobowiązań i finalnie koszty ryzyka firm pożyczkowych. W warunkach obecnie obowiązujących, tj. przy ustawowym ograniczeniu wysokości kosztów pozaodsetkowych, warunki prowadzenia działalności przez instytucje pożyczkowe pozostają trudne, co nabiera znaczenia dla zdolności tych firm do kreowania akcji pożyczkowej. Z kolei ograniczona akcja pożyczkowa może być niekorzystnym zjawiskiem dla konsumentów.
[1] Ze względu na specyfikę raportowania spółek do CRIF dane za ostatnie tygodnie października w zakresie odsetka klientów odrzuconych mogą ulec zmianom. W niniejszej publikacji używamy danych CRIF wg. stanu na 10 listopada 2020 r.
[2] We wszystkich danych CRIF, gdzie dokonujemy porównania z analogicznym okresem zeszłego roku lub średnimi danymi z poprzedniego miesiąca, stosujemy jednorodną grupę porównawczą, tj. analizujemy wyłącznie grupę instytucji pożyczkowych, która była obecna w całym okresie badania, co pozwala na uniknięcie zaburzeń wniosków na skutek rozpoczęcia lub zakończenia raportowania przez instytucję pożyczkową. W przypadku tego wykresu wskazana w pierwszym zdaniu reguła nie obowiązuje.
