Polskie firmy widzą potrzebę zmian w kierunku nowego modelu, opartego na sektorach o wyższej wartości dodanej i innowacjach. Polski biznes, pomimo turbulencji globalnych, z optymizmem patrzy na wyzwania przyszłości – wynika z najnowszego raportu ING i Europejskiego Kongresu Gospodarczego „Motory polskiego wzrostu gospodarczego. Obawy i postulaty biznesu”.
Raport, który powstał na podstawie ustrukturyzowanych wywiadów z przedstawicielami wiodących firm oraz izb handlowych, zaprezentowali ekonomiści ING:
- Rafał Benecki, Dyrektor Biura Analiz Makroekonomicznych w ING Banku Śląskim;
- Leszek Kąsek, Starszy Ekonomista w Biurze Analiz Makroekonomicznych w ING Banku Śląskim.
Według ekonomistów ING, rozmowy z przedstawicielami biznesu wskazują, iż stagnacja produkcji przemysłowej w Polsce i Środkowej Europie to nie tylko odbicie podobnej tendencji w niemieckim przemyśle, ale poważniejszy problem. Polskie firmy sygnalizują duże pogorszenie ich konkurencyjności z powodu skokowego wzrostu kosztów pracy w ostatnich latach, oderwanego od produktywności. Skoczyły także koszty energii. Dodatkowo firmy powstrzymywały się od większych inwestycji przez dłuższy czas. Stagnacja przemysłu to opóźnione efekty tych wszystkich niekorzystnych zmian. Jednocześnie wzrosła konkurencja ze strony producentów azjatyckich, w tym Chin które agresywnie przejmują udziału w globalnym handlu, a także polskim rynku. Jednak, pomimo stagnacji przemysłu polska gospodarka pozostaje liderem wzrostu gospodarczego w UE. Ekonomiści ING zwracają uwagę, że jest to możliwe dzięki coraz istotniejszej roli sektora usług, który przejął rolę motora wzrostu PKB w czasie, gdy przemysł przeszedł w stagnację.
Autorzy raportu uważają, że Polska gospodarka charakteryzuje się nadreprezentacją firm małych i średnich o bardzo zróżnicowanej strukturze i raczej niskiej innowacyjności. Z taką strukturą gospodarki proces doganiania bogatszych krajów będzie trudny. Tymczasem politycy wciąż chcą kierować dużo pomocy do sektora małych i średnich przedsiębiorstw. Potrzebna jest zmiana proporcji i większe wsparcie dla skalowania biznesu. Nasi rozmówcy także widzą taką potrzebę. Liderzy biznesu, z którymi rozmawialiśmy domagają się, aby powstała strategia rozwojowa Polski. Potrzebna jest analiza przewag komparatywnych, określenie priorytetów gospodarczych i sektorów strategicznych, które mogłyby stać się lokomotywami wzrostu.
Wiele polskich firm widzi możliwość skalowania biznesu, ale odczuwa słabości polskiego systemu finansowego i rynku kapitałowego. Porównania międzynarodowe pokazują, że na tym etapie konwergencji gospodarczej dużą pozytywną rolę mógłby odegrać „financial deepening”. Tymczasem Polska ma słabo rozwinięty sektor venture capital, private equity, długu korporacyjnego, zbyt małą rolę pełni giełda papierów wartościowych. Dostępność form finansowania o większym apetycie na ryzyko, mogłaby stymulować innowacje. Tymczasem jesteśmy na końcu europejskiej stawki pod względem innowacyjności.
Zdaniem ekonomistów ING, ważnym elementem strategii gospodarczej Polski powinno być także przygotowanie gruntu, aby dyfuzja wiedzy i technologii od zagranicznych firm do polskich przedsiębiorstw usługowych była bardziej udana niż w przypadku przemysłu. Polska dysponuję dużymi zasobami wykształconych kadr, ale nie wykorzystuje tego potencjału do rozwoju krajowych firm usługowych, biznesów opartych na innowacjach.
Dużą szansą na napływ nowych inwestycji i innowacji do Polski może być wzrost inwestycji w przemysł obronny w Europie. Celem polityki gospodarczej powinno być przygotowanie warunków, aby tym razem ta dyfuzja nastąpiła. Inwestycje obronne nie mogą liczyć na outsourcing poza UE, co daje duże możliwości polskim firmom, aby stać się zapleczem przemysłu obronnego z Zachodniej Europy.
Główne wnioski z badania
- Polska jest krajem cudu gospodarczego, ale dotychczasowy, udany model polskiego wzrostu gospodarczego, oparty na niskich kosztach pracy i orientacji na eksport, się wyczerpuje. Unia Europejska (i Polska) podlegają obecnie znacznie silniejszej presji konkurencyjnej niż w poprzednich dekadach, co dobrze obrazuje raport Draghiego. Wynika to głównie ze strony ekspansji Chin, protekcjonizmu USA i podwyższonej niepewności geopolitycznej, przy wciąż trwającej rosyjskiej wojnie w Ukrainie. Po ponad 20 latach członkostwa polskie firmy nauczyły się dobrze nawigować na jednolitym rynku unijnym, ale dużym wyzwaniem jest stagnacja w Niemczech, największym partnerze handlowym Polski. Duże nadzieje są wiązane ze zmianą rządu po lutowych wyborach do Bundestagu i zmianach konstytucji, zrywającej z nadmiernym konserwatyzmem fiskalnym.
- W trudnym otoczeniu w ostatnich kilku latach stopniowo gasną dotychczasowe polskie przewagi konkurencyjne (niskie koszty pracy, szeroka dostępność pracowników, w tym wykwalifikowanych, niskie koszty energii, unikalny duch przedsiębiorczości).
- Coraz bardziej ciążą rosnące koszty działalności, co przekłada się na spadek zyskowności, częściowo wynikający z polityk krajowych (skokowy wzrost płacy minimalnej), niestabilności prawa i podatków, ale i przy uwzględnieniu przeregulowania w Europie i ambitnej, unijnej polityki klimatycznej. Czynnikiem hamującym sprzedaż eksportową jest umocnienie złotego, które może być jednak przejściowe.
- W większym stopniu ujawniają się słabości strukturalne polskiej gospodarki (starzenie się społeczeństwa, brak kompleksowej polityki migracyjnej, edukacja niedopasowana do potrzeb rynku pracy, niezadawalająca jakość administracji publicznej, niskie wydatki na B+R czy przewaga mniejszych firm). Generalnie MŚP mają mniejsze możliwości inwestycyjne, rzadziej decydują się na ekspansję zagraniczną i są bardziej sceptyczne wobec cyfryzacji, robotyzacji czy wdrożenia rozwiązań AI niż duże firmy.
- Polskie firmy widzą potrzebę zmian w kierunku nowego modelu, opartego na sektorach o wyższej wartości dodanej i innowacjach. Będzie to wymagało odpowiedzi na wyzwania demograficzne, pracy na rzecz deregulacji gospodarki (horyzontalnie i na poziomie branżowym) i przyśpieszenia inwestycji w transformację energetyczną, by w dłuższym okresie obniżyć rynkowe ceny energii. Możliwe ulgi i okresy przejściowe we wdrażaniu unijnych polityk klimatycznych i regulacji ESG powinny być wsparciem. Polska musi skorzystać na przebudzeniu Europy w obliczu rosnącego izolacjonizmu i nieprzewidywalności USA w czasach D. Trumpa, na zwiększeniu wydatków obronnych i promocji strategicznej autonomii w unijnym przemyśle.
- Polskie firmy kolejny raz stają przed wielkim wysiłkiem, aby wyzwania przekuć w siłę. Odpowiedzią na negatywne trendy demograficzne są inwestycje w technologie oszczędzające pracę – automatyzację, robotyzację, AI. Idzie też o inwestycje w infrastrukturę transportową i energetyczną oraz generalnie pobudzenie inwestycji prywatnych. Te ostatnie będą uzależnione od jakości deregulacji, większej stabilności prawa i partnerstwa między sektorem publicznym i prywatnym. Oczekiwać trzeba wyższych inwestycji publicznych w infrastrukturze i obronności, a także bezpieczeństwie wewnętrznym. Zdrowy system bankowy, niskie zadłużenie firm przy promocji ryzykownych form finansowania zwiększają szanse na wzrost inwestycji i innowacji.
O badaniu i raporcie
Wspólny projekt ING Banku Śląskiego i Europejskiego Kongresu Gospodarczego (EEC) został zrealizowany czwarty raz z rzędu. Raport jest oparty na pogłębionych wywiadach z 25 menedżerami, liderami biznesu w Polsce oraz szefami 3 zagranicznych izb handlowych (niemieckiej, skandynawskiej i włoskiej) – w połączeniu z analizą makroekonomiczną i sektorową ekonomistów ING. Dziennikarze portali Grupy PTWP przeprowadzili rozmowy z inspiracji ING Banku Śląskiego w I kwartale br. Pełne wywiady są dostępne w otwartej formule w portalu WNP.PL – poprzez linki zamieszczone w raporcie.
Dodatkowo w raporcie wykorzystano wybrane rozmowy ze specjalnego, jubileuszowego projektu „25 na 25 WNP.PL”. Jest to cykl rozmów z 25 osobami, które w godny uwagi sposób współkształtowały i współkształtują gospodarczy obraz Polski.
Całość stanowi unikalną bazę informacyjną, czyli 53 pogłębione wywiady z firmami zrealizowane w stosunkowo krótkim czasie kilku tygodni.
Raport został opublikowany 24 kwietnia br., podczas Europejskiego Kongresu Gospodarczego w Katowicach.
Raport dostępny tu: https://ekonomiczny.ing.pl/publikacja/850765
