Kryzysy zewnętrzne i wewnętrzne są nieodłącznym elementem prowadzonej działalności gospodarczej. Przedsiębiorcy zapytani o czynniki zewnętrzne, które wywołały zagrożenie dla ciągłości biznesowej, w pierwszej kolejności wskazali na kryzysy rynkowe jak inflacja czy pandemia (42%), następnie na działania konkurencji (34%) oraz trudności na rynku pracy (31%), wynika z raportu EFL „Od startupu do MŚP. Etapy rozwoju firm w Polsce. Pod lupą”. Zdecydowanie częściej w polskich firmach mamy do czynienia z kryzysami wewnętrznymi. W 78% przypadków ich źródłem było zbyt szybkie działanie na wielu frontach jednocześnie, a w 71% zarządzanie jednoosobowe.
– Każdy przedsiębiorca ma z tyłu głowy potencjalne kryzysy, jakie mogą dotknąć jego biznes. W przypadku zagrożeń zewnętrznych zapytani przez nas przedstawiciele firm najczęściej obawiają się kryzysów rynkowych jak Inflacja czy pandemia (68%), silnej konkurencji (64%) oraz trudności związanych z rynkiem pracowniczym (54%). Na szczęście w tym przypadku teoria nie zawsze pokrywa się z praktyką, gdyż wskazane źródła wywołały kryzysy znacznie rzadziej. 4 na 10 przedsiębiorców negatywnie doświadczyło inflacji czy pandemii, a co trzeci miał problemy firmowe przez silną konkurencję lub trudności HR-owe. Nie oznacza to, że zarządzający firmami nie powinni brać pod uwagę ryzyk, jakie mogą zakłócić prowadzenie biznesu. Bardziej chodzi o przygotowanie się na takie ewentualności, co z pewnością zminimalizuje negatywne skutki potencjalnego kryzysu – mówi Radosław Woźniak, prezes zarządu EFL.
Strategia obronna na wagę kryzysu
Z raportu EFL „Od startupu do MŚP. Etapy rozwoju firm w Polsce. Pod lupą” wynika, że w sytuacji pojawienia się̨ kryzysu zagrażającego firmie przedsiębiorcy najczęściej wykorzystują̨ strategie defensywne. 38% MŚP zdecydowało się̨ na redukcję kosztów, a co trzeci na reorganizację procesów. Rzadziej zaś́ ofensywne – agresywną sprzedaż̇ wybrało 22% firm, a tylko 8% postanowiło zmienić́ model działania.
Warto także zwrócić́ uwagę̨, że wybór strategii obronnej zależy od źródła kryzysu. W przypadku zagrożenia ciągłości biznesu, wywołanego kryzysami rynkowymi jak inflacją czy pandemią firmy koncentrują̨ się̨ na redukcji kosztów (56% wskazań́). Podobnie ma to miejsce w sytuacji opóźnień́ w płatnościach ze strony klientów (60% wskazań́). W przypadku pojawienia się silnej konkurencji, pytani przedsiębiorcy najczęściej stawiają̨ na reorganizację sposobu działalności i optymalizację wydajności (46%). Poprawiając efektywność́ działań́ próbują̨ dogonić́ swoją konkurencje i umocnić́ pozycje. Podobne działania podejmowane są̨
w przypadku zagrożeń́ pojawiających się̨ na rynku pracy (46%).
Wyniki badania pokazują̨, że firmy zdecydowały się̨ na rożne metody walki z kryzysami zewnętrznymi
w zależności od etapu rozwoju i branży, w jakiej działają̨. Te najmłodsze działające maksymalnie rok częściej niż̇ inne koncentrują̨ się̨ na aktywnej sprzedaży (30% wskazań́). Firmy działające już kilka lat natomiast częściej uciekają̨ w redukcję kosztów (42% wskazań́).
Biorąc pod uwagę̨ branże, handel i produkcja w sytuacji kryzysowej, częściej niż̇ inne branże, koncentrują̨ się̨ na reorganizacji i optymalizacji wydajności (odpowiednio 35% i 39% vs. po 27% w budownictwie i transporcie). Budownictwo i transport natomiast częściej postawili na zmianę̨ modelu działania (odpowiednio 10% i 11% vs. 3% w produkcji i 6% w handlu).
Kryzys początkiem sukcesu
Prezes EFL zwraca uwagę, że kryzys może niejednokrotnie być́ początkiem sukcesu. – W kryzysie często firmy decydują̨ się̨ na podjęcie kroków, na które w „normalnej” rzeczywistości nie zdecydowałyby się̨. A one mogą̨ być́ źródłem przyspieszenia biznesu i wybicia się ponad konkurencję. I o ile oszczędzaniem i redukcją zatrudnienia można zatrzymać́ negatywne skutki kryzysu, o tyle trudno dzięki takim decyzjom odnieść́ sukces biznesowy. Trzeba zrobić krok naprzód – mówi Radosław Woźniak.
Zapytani przedsiębiorcy wskazują̨ na cztery główne źródła takiego przyspieszenia. Najwięcej można zyskać́ dzięki nowym partnerom biznesowym (49%), następnie warto postawić́ na bardziej efektywny model biznesowy (39%) oraz nowe produkty pozwalające na zwiększenie sprzedaży (36%). Co trzeciemu przedsiębiorcy udało się̨ przyspieszyć́ po kryzysowym okresie dzięki poszerzeniu rynku zbytu.
Kryzysy wewnętrzne bardziej dotkliwe
Z raportu EFL jasno wynika, że częściej niż z kryzysami zewnętrznymi przedsiębiorcy borykają się
z kryzysami wewnętrznymi, które wiążą̨ się̨ z modelem przywództwa oraz organizacją procesów i struktury. Przedsiębiorcy zapytani o to, jakie kryzysy wewnętrzne przechodziły ich organizacje, w pierwszej kolejności wskazali zbyt szybkie działanie na zbyt wielu frontach (78%). 7 na 10 przedsiębiorców miało poważne kłopoty z uwagi na skupienie pełni władzy w jednych rękach, a 4 na 10 odczuło odchodzenie z firmy kluczowych pracowników. Co trzecią instytucję dotknęła rosnąca złożoność firmy i jej struktur.
Firmy wypracowały rożne metody walki z kryzysami wewnętrznymi w zależności od etapu rozwoju. Kluczowe są̨ cztery taktyki takie jak reorganizacja procesowa w firmie (45%), zbudowanie struktury organizacyjnej (39%), nadanie większych uprawnień́ pracownikom (34%) oraz powołanie/rekonstrukcja zespołu zarządzającego (32%).
W opinii przedstawiciela Tikrow, właściciela aplikacji z ofertami pracy dorywczej, czynniki wewnętrzne są̨ ważniejsze niż̇ zewnętrzne. – Czynniki wewnętrzne są̨ sterowalne przez menadżerów firmy, mamy na nie większy wpływ, możemy nimi zarządzać́. Dlatego firmy muszą dbać́ o swoich komandosów, którzy stoją̨ na straży porządku wewnętrznego – ich pozyskanie oraz wdrożenie dużo kosztuje. Nie można ich przeciążać́
i nadmiernie eksploatować́. To działanie krótkowzroczne, długoterminowo nie sprzyja biznesowi – mówi Krzysztof Trębski, członek zarządu Tikrow.
***
Trzynasty raz pod lupą
Raport „Od startupu do MŚP. Etapy rozwoju firm w Polsce. Pod lupą” jest trzynastym opracowaniem z serii „Pod lupą” wydanym przez Europejski Fundusz Leasingowy S.A. w ramach autorskiego projektu „Europejski Fundusz Modernizacji Polskich Firm”. Pierwszy opisywał kondycję sektora MŚP w Polsce („MŚP pod lupą”, 2011), drugi poświęcony był gospodarstwom rolnym („Agro pod lupą”, 2012). Trzecie opracowanie analizowało finansowe aspekty działalności transportowej („Transport pod lupą”, 2013), czwarte – młodych na rynku pracy („Młodzi na rynku pracy. Pod lupą”, 2014), piąte – innowacje („Innowacje w MŚP. Pod lupą”, 2015). Szósty raport przedstawiał inwestycje prowadzone przez MŚP („Inwestycje w MŚP. Pod lupą”, 2016). Siódme wydanie dotyczyło pokolenia milenialsów („Millenialsi w MŚP. Pod lupą”, 2017). Ósmy raport przedstawiał wielostronny obraz budownictwa („Budownictwo przyszłości. Pod lupą”, 2018). Dziewiąte wydanie pokazywało, ile MŚP wiedzą o społecznej odpowiedzialności biznesu („CSR w MŚP. Pod lupą”, 2019). Dziesiąta publikacja koncentrowała się na obszarze ekologii, energii odnawialnej, elektromobilności i aktywności MŚP na tych polach („Zielona energia w MŚP. Pod lupą”, 2020). Jedenaste wydanie przedstawiało 30 najważniejszych trendów, jakie w najbliższych latach mogą zdominować branżę leasingową w Polsce („Cyfrowa (r)ewolucja na rynku leasingu. Pod lupą”, 2021). Tematem dwunastej edycji były trendy w wynajmie samochodów osobowych i ciężarowych, maszyn rolniczych i budowlanych, wózków widłowych i robotów oraz sprzętu IT („MŚP wynajmują czy kupują? Pod lupą”, 2022).
W trzynastej edycji pod lupę wzięto etapy rozwoju polskich firm, tempo rozwoju biznesu i oraz czynniki, które determinują przechodzenie z fazy mikro do małej i średniej firmy. W badaniu pod lupę wzięto takie zagadnienia jak pierwszy rok działalności organizacji, kryzysy zewnętrzne i wewnętrzne, czynniki sukcesu biznesowego.
Metodologia badania:
Badanie ilościowe „Pod lupą” zostało zrealizowane przez ICAN Institute na zlecenie EFL S.A. z właścicielami, współwłaścicielami i osobami odpowiedzialnymi za finanse w segmencie firm MŚP z całego kraju. W sumie zrealizowano 500 wywiadów: 250 rozmów z przedstawicielami mikro firm, 125 rozmów z przedstawicielami małych firm oraz 125 rozmów z przedstawicielami średnich firm. Przebadane firmy reprezentowały cztery branże: budownictwo, handel, produkcję oraz transport. Przygotowane w ten sposób dane pozwalają analizować i opisywać na poziomie całej populacji firm w Polsce. Badanie wykonano metodą telefonicznych ankiet (CATI) w lipcu i sierpniu 2023 roku.
Badanie jakościowe zostało zrealizowane w oparciu o scenariusz wywiadu. W badaniu brały udział osoby, które można nazwać liderami opinii – posiadające bogatą wiedzę dotyczące segmentu MŚP. W sumie przeprowadzono 12 wywiadów pogłębionych oraz analizę desk research.
