Nowe technologie to jeden z obszarów przyczyniających się do znacznego wzrostu cywilizacyjnego. Ich rozwój jest aktualnie najszybszy w historii. Wyznaczają dynamikę jakości życia poprzez wprowadzanie innowacyjnych produktów i usług. Stworzenie tej nowoczesności nie byłoby możliwe gdyby nie działania badawczo-rozwojowe prowadzone przez ośrodki naukowe, fundacje, instytuty i korporacje
Badania i rozwój (B+R) to znaczący aspekt pochłaniający sporą część przychodów dużych międzynarodowych koncernów (takich jak Google, Cisco, Microsoft, SAP), ponieważ stworzenie i wdrożenie nowych produktów na rynku pozwala zdobyć przewagę konkurencyjną i ugruntować pozycję lidera osiągając dobrą reputację wśród klientów. Działalność B+R coraz częściej jest także domeną małych i średnich firm, w tym start-upów, które korzystają z programów dotacji rządowych i unijnych. Chociaż działania polskich władz w tym zakresie kojarzą się raczej z rozdzielaniem pieniędzy z UE, rzadziej dotowaniem z programów poszczególnych ministerstw i brakiem elastycznego podejścia do ulg podatkowych skierowanych do rodzimych firm (z podatku za to zwalniani są zagraniczni przedsiębiorcy), to w praktyce okazuje się, że inicjatywa ze strony polskiej administracji jest bardziej przekrojowa i wielopłaszczyznowa.
Skąd pozyskać środki na B+R?
W zakresie działań B+R najbardziej znaczącą instytucją w Polsce jest Narodowe Centrum Badań i Rozwoju (NCBiR) podlegające Ministerstwu Nauki i Szkolnictwa Wyższego. To właśnie NCBiR jest odpowiedzialne za rozdysponowanie środków unijnych w ramach dotacji dla przedsiębiorstw. Dofinansowanie UE przewidziane na lata 2014-2020 uwzględnia wielką pulę na działania B+R w ramach kilku programów, ale przede wszystkimProgramu Inteligentny Rozwój (PO IR). Jego budżet wynosi ponad 35 mld złotych, a główny cel to wzrost innowacyjności polskiej gospodarki przez zwiększenie nakładów na badania i rozwój ponoszonych przez przedsiębiorstwa. Szczególny akcent jest położony na rozwój nowoczesności, zwłaszcza poprzez zwiększenie komercjalizacji wyników badań i zastosowania ich w gospodarce (wdrażanie nowych produktów i usług). W ramach PO IR rozpisano osiem konkursów, w tym m.in. Działanie 1.1 Projekty B+R przedsiębiorstw z poddziałaniami: Prace B+R związane z wytworzeniem instalacji pilotażowej/demonstracyjnej; Badania przemysłowe i prace rozwojowe realizowane przez przedsiębiorstwa (warto zaznaczyć, że wsparcie kierowane jest zarówno do MSP, jak i dużych firm); Poddziałanie 4.1.4 Projekty aplikacyjne (zwiększenie skali wykorzystania nowych rozwiązań technologicznych niezbędnych dla rozwoju przedsiębiorstw oraz poprawy ich pozycji konkurencyjnej); Demonstrator (z którego można uzyskać dofinansowanie na projekty demonstracyjne i instalacje prezentujące efekty badań, budżet konkursu to 830 mln zł); Innomed (dotyczący prac rozwojowych nad rozwiązaniami w zakresie medycyny nowoczesnej, budżet to 300 mln zł); Innolot w ramach Działanie 1.2 Sektorowe programy B+R skoncentrowany na wsparciu prac rozwojowych w lotnictwie. Na uwagę zasługują konkursy spoza PO IR, które dotyczą komercjalizacji efektów prac naukowych, w tym konkurs Go Globalskierowany do MSP z sektora wysokiej i średnio-wysokiej technologii. Przeznaczeniem dotacji ma być przede wszystkim stworzenie warunków do wejścia lokalnych przedsiębiorstw na rynki międzynarodowe. Maksymalna wartość dofinansowania projektu wynosi 150 tys. zł. Niemałe środki będą rozdysponowane również w ramach finansowania badań stosowanych w ramach programów strategicznych. Wyróżnić tutaj można zwłaszcza:Strategmed, którego celem jest postęp w zwalczaniu chorób cywilizacyjnych poprzez implementację nowoczesnej profilaktyki, diagnostyki, metod leczniczych i rehabilitacyjnych. Budżet programu to 800 mln zł.Biostrateg z kolei dotyczy wsparcia badań w obszarach związanych ze środowiskiem naturalnym, rolnictwem i leśnictwem, a przewidziany budżet programu to 500 mln. zł. Konkurs Lider z kolei został zaadresowany do młodych ludzi, którzy chcą poszerzyć swoje horyzonty w zakresie zarządzania realizacją projektu badawczego, w tym w kierowaniu własnym zespołem naukowym. Założeniem programu jest inicjowanie i umacnianie kooperacji między naukowcami, a przedsiębiorcami. Interesującą ofertę dotacji zawiera projekt pilotażowy E-pionier w ramach programu Polska Cyfrowa (PO PC) Działanie 3.3. Celem konkursu jest stymulowanie potencjału zdolnych programistów dla zwiększenia zastosowania rozwiązań cyfrowych w administracji i gospodarce. To pierwsza ogólnokrajowa inicjatywa zakładająca finansowanie powstawania rozwiązań w modelu zamówień przedkomercyjnych (PCP – pre-commercial procurement). Konkurs jest ciekawy ze względu nastart-upową grupę docelową, ponieważ będzie realizowany we współpracy z wyspecjalizowanymi akceleratorami. Na fundusze mogą liczyć projekty ICT skoncentrowane na rozwiązywaniu ważnych problemów społecznych lub gospodarczych. Budżet programu to 100 mln zł. Ponadto oferowanych jest dziesięć programów międzynarodowych dotyczących m.in. badań obejmujących zagadnienia z zakresu logistyki i łańcuchów dostaw, technologii materiałowych, surowców nieenergetycznych, czy ICT w obszarze wspierania osób starszych. Warto wspomnieć jeszcze o grantach rządowych Ministerstwa Gospodarki przyznawanych na podstawieProgramu wspierania inwestycji o istotnym znaczeniu dla gospodarki polskiej na lata 2011 – 2020. Przedsiębiorcy mogą ubiegać się wsparcie z tytułu tworzenia nowych miejsc pracy oraz realizacji inwestycji na terenie kraju.
Centrum Badań i Rozwoju IBM w Niemczech
Finansowanie działań B+R dla start-upów
Instytucją wspierającą rozwój obszaru B+R jest Polski Instytut Badań i Rozwoju. Jego zadanie polega na promowaniu nowych rozwiązań technologicznych, a także występowanie w roli partnera podczas ich komercjalizacji. PIBiR współpracuje z wieloma przedsiębiorstwami produkcji przemysłowej, funduszami specjalizującymi się w finansowaniu i wdrażaniu innowacji, a także z inwestorami indywidualnymi oraz partnerami medialnymi. Dzięki temu stanowi most łączący naukowców z przemysłem, pomagając urzeczywistniać nowoczesne rozwiązania poprzez wyprowadzenie rezultatów badawczych z laboratoriów do gospodarki. Nie bez znaczenia jest fakt, że instytut aktywnie pomaga w pozyskiwaniu dotacji na realizację projektów badawczych dla firm ze środków krajowych, unijnych oraz innych źródeł finansowania. Wspólnie z NCBiR prowadzi także własny program inwestycyjny Bridge Alfa, w ramach którego weryfikuje koncepcje projektów i sponsoruje ich dalszy rozwój, aż przekształcą się w niezależne spółki. W kolejnych etapach rozwoju spółek uczestniczą już fundusze venture capital. Bridge Alfa stanowi więc swego rodzaju fundusz zalążkowy. To oferta skierowana szczególnie dla start-upów, ponieważ proces inwestycyjny zakłada preinkubację, inkubacjęi komercjalizację.
Administracja wspiera innowacje nowymi programami
Na polu rozwoju przedsiębiorczości praktyczne działania podejmowane są przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego, które powołało i finansuje program Top 500 Innovators, mający na celu podniesienie kompetencji pracowników naukowych i ośrodków badawczych w zakresie kooperacji z podmiotami gospodarczymi i komercjalizacją swoich przedsięwzięć. Zamiarem tych działań jest zapewnienie przenikania wyników prac B+R do gospodarki. Laureaci programu otrzymują możliwość wyjazdu na staże i szkolenia zagraniczne (m.in. do Doliny Krzemowej). Pobudzenie współpracy nauki z biznesem jest aktualnie priorytetowym celem działań rządu w kwestii wsparcia innowacyjności. Stworzenie dogodnych warunków zbliżenia tych dwóch środowisk ma dać impuls do szybszego rozwoju polskich technologii i ich powszechnego wykorzystania.
Wśród rozmaitych programów skierowanych do MSP znajdują się także te związane z podnoszeniem kwalifikacji i rozwojem kapitału ludzkiego. Fundacja Edukacyjna Perspektywy wraz z Ministerstwem Administracji i Cyfryzacji orazAmbasadą amerykańskąprzygotowała pierwszy w Polsce program mentoringu kobiecego skierowany głównie do absolwentek uczelni technicznych. Celem jest stworzenie właściwych warunków do budowania kobiecych karier w płaszczyźnie STEM (Science, Technology, Engineering, Mathematics). Charakterystyczne dla programu jest to, że w roli mentorów występują kobiety sukcesu reprezentujące powyższe branże, a każda uczestniczka będzie bezpośrednio „prowadzona” przez daną mentorkę w toku osobistych spotkań i realizować będzie wyznaczone cele.
Rząd stara się także pozyskać strategicznych partnerów, którzy pomogą w rozwoju rodzimej branży technologicznej. W tym celu Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego wspólnie z Departamentem Stanu USA powołało program “U.S.-Poland Innovation Program PLUS-IP”. Jego celem jest utworzenie platformy kooperacji w zakresie innowacji i umożliwienie kontaktów między polskimi oraz amerykańskimi środowiskami akademickimi, biznesowymi, firmami high-tech a przedstawicielami władzy. Projekt ma wzmocnić nowoczesny ekosystem Polski i przynieść korzyści obu krajom głównie za sprawą wspólnie prowadzonych projektów badawczych.
Polskie firmy chcą wydawać więcej na B+R
Aktualnie Polska wydaje na B+R zaledwie około 0,9 proc. PKB, a według strategii rozwoju przedsiębiorczości do 2020 roku współczynnik ten ma wzrosnąć do 2 procent. W Europie liderami są Finowie i Szwedzi, wydający na B+R około 3,5 procent PKB. Przy wprowadzeniu naszego kraju na drogę innowacji niezbędne jest stworzenie inicjatyw umożliwiających wzrost poziomu wydatków polskich firm na badania i rozwój. Komisja Europejska i Europejski Bank Inwestycyjny dostrzegają potrzebę wprowadzenia ulg podatkowych, które stanowiłyby zachętę dla polskich przedsiębiorstw. Według raportu Deloitte z lipca 2014 r. (Badania i rozwój w Polsce) zwiększyła się liczba firm, które deklarują wzrost wydatków na B+R w stosunku do 2013 r. ale jednocześnie odnotowaliśmy spowolnienie dynamiki wzrostu wydatków na badania i rozwój. Coraz większa liczba przedsiębiorstw realizuje projekty wspólnie z zewnętrznymi centrami badawczymi (wzrost z 66 proc. do 82 proc.), co może wskazywać, że inicjatywy zbliżenia biznesu i nauki zaczynają odnosić skutek. Od 2013 r. nastąpiły zmiany w sposobie definiowania przez przedsiębiorstwa działań badawczo-rozwojowych. W 2014 r. największa liczba respondentów (55,6 proc.) wskazała, iż działalność ta obejmuje zmiany, ulepszenia istniejących produktów, procesów oraz usług służące poprawie wydajności i udoskonaleniu właściwości tych produktów, procesów i usług. 48,6 proc. ankietowanych prowadzi działalność B+R mającą na celu rozwój nowych produktów, procesów i usług, co oznacza spadek z 78 proc. w stosunku do roku poprzedniego. Jeszcze bardziej zmniejszyła się liczba respondentów, którzy uznali, że B+R to wspólna realizacja projektów badawczych ukierunkowanych na doskonalenie bądź rozwój nowych produktów, procesów i usług z innymi spółkami grupy kapitałowej.
Centrum Badań i Rozwoju IBM w Niemczech
Nie tylko dotacje, potrzebne też ulgi podatkowe na B+R
Przedsiębiorstwa w Polsce zaznaczają potrzebę wprowadzenia ulg podatkowych związanych z działalnością B+R. Z badań Konfederacji Lewiatan dotyczących firm z sektora MMŚP wynika, że prawie 20 proc. z tych przedsiębiorstw uważa, że ulga podatkowa zachęciłaby je do zaangażowania się w działalność badawczo-rozwojową. Tendencję tę zaczynają dostrzegać władze, które zapowiedziało wprowadzenie zachęt podatkowych już w 2016 r. co wydaje się nazbyt optymistycznym założeniem. Aktualnie przedsiębiorcy mają dwie możliwości dotyczące ulg: odliczenie od podstawy opodatkowania 50 proc. wydatków na zakup innowacyjnej technologii oraz comiesięczne odpisy od podstawy opodatkowania w wysokości do 20 proc. przychodów z tytułu działalności B+R z zastrzeżeniem, że firma posiada status Centrum Badawczo-Rozwojowego. Jak pokazują światowe doświadczenia, najbardziej skuteczną formą stymulowania firm do zwiększania wydatków na B+R jest system hybrydowy, czyli połączenie ulg podatkowych z dotacjami i grantami.
Zgodnie z prowadzoną w UE strategią EUROPA 2020, nakład środków na działania badawczo-rozwojowe w Polsce musi zostać zwiększony do 2 proc. PKB w 2023 r. Według polskiego rządu już za niecałą dekadę tylko połowa tych pieniędzy będzie pochodzić z budżetu państwa, podczas gdy reszta będzie finansowana przez firmy. Z pewnością nie będzie to możliwe, jeśli w porę nie zostaną wprowadzone zachęty podatkowe, a być może dalsze udogodnienia dla przedsiębiorców.
źródło: web.gov.pl
autora tekstu: Tomasz Gutkowski
