Banki komercyjne poza osiąganiem celów czysto komercyjnych, takich jak maksymalizacja zysku czy wartości rynkowej dla akcjonariuszy, coraz częściej zwracają również uwagę na społeczny wymiar swojej działalności oraz służebną rolę wobec gospodarki. Opierają swoją działalność na zaufaniu społecznym i reputacji, które należy zwiększać poprzez określone postępowanie. Poza akcjonariuszami powinny również uwzględniać w swoich działaniach potrzeby innych interesariuszy, do których należą pracownicy, klienci, społeczności lokalne, a także wspierać kulturę, sztukę, edukację i ochronę środowiska. Szczególnie w czasie pokryzysowym instytucje bankowe z większym zainteresowaniem wykorzystują instrumentarium aktywności społecznych jako odpowiedź na nieetyczne i nieodpowiedzialne działania części banków, które polegały na nieodpowiedzianej sprzedaży produktów finansowych (mis-selling), prowadzącej do kosztów związanych z materializacją misconduct risk, a także erozji zaufania do instytucji finansowych.
Koncepcja społecznej odpowiedzialności biznesu (CSR, Corporate Social Responsibility) oparta jest na założeniu, że jej stosowanie przyniesie instytucji finansowej w długim okresie więcej korzyści niż wynoszą koszty jej realizacji. Jest ona oparta zatem na rachunku korzyści odroczonych w czasie. Korzyści te mogą mieć wymiar finansowy i pozafinansowy. Korzyści finansowe dotyczą długoterminowego, pozytywnego wpływu działalności społecznie odpowiedzialnej na wyniki i wskaźniki finansowe osiągane przez bank. Z badań międzynarodowych prowadzonych w różnych okresach i w różnych państwach w większości przypadków występowała pozytywna zależność między społecznymi miernikami dokonań a finansowymi miernikami dokonań (corporate social performance, CSP). W wymiarze niefinansowym korzyścią tą może być wzrost rozpoznawalności marki, wzrost reputacji i zaufania do banku, postrzeganie banku jako przyjaznego środowisku czy społecznościom lokalnym. Należy również odróżnić podejmowanie działań przez banki w obszarze CSR jako element marketingu i promocji (promocyjny CSR) od autentycznej orientacji społecznej instytucji bankowej na wszystkich szczeblach zarządzania i przeświadczeniu zarządu i właścicieli co do zasadności realizacji instrumentów CSR (strategiczny CSR). Od początku 2017 r. banki jako jednostki zainteresowania publicznego zostały objęte obowiązkiem sporządzania i publikowania danych o charakterze niefinansowym, w tym w zakresie społecznej odpowiedzialności biznesu. Najczęściej przybierają one formę tzw. raportów społecznych sporządzanych wg międzynarodowych wytycznych GRI (Global Reporting Initiative) lub coraz częściej raportów zintegrowanych, składających się z danych finansowych i niefinansowych, w tym społecznych. Wprowadzenie takiego obowiązku skłania dodatkowo banki do stosowania instrumentarium CSR.
Od 2007 r. Forum Odpowiedzialnego Biznesu organizuje Konkurs na Raporty Społeczne. W latach 2007– 2018 banki zgłosiły łącznie 42 raporty społeczne, które uzyskiwały nagrodę główną (BRE Bank S.A. w 2009 r.), wyróżnienia (Bank Millennium w 2008 r., BZ WBK S.A. w 2014 r. i 2017 r.), a także nagrodę internautów (BZ WBK S.A. w 2014 r., 2016 r. i 2017 r.) i nagrodę dziennikarzy (BZ WBK S.A. w 2016 r. i 2017 r.)
Instytucjonalnie działania z obszaru CSR banki mogą realizować samodzielne, a także coraz częściej przez fundacje bankowe powołane dla realizacji takich zadań. Projekty społeczne mogą mieć charakter lokalny lub ogólnopolski, mogą być skierowane do wnętrza organizacji, gdy są przeznaczone dla pracowników banku lub na zewnątrz, gdy są skierowane do pozostałych interesariuszy banku. W zakresie tematycznym działania społeczne mogą dotyczyć wolontariatu pracowniczego, szeroko pojętej edukacji na różnych poziomach począwszy od przedszkola, uświadamiania klientów banku w ważnych kwestiach np.: cyberbezpieczeństwa, wspierania organizacji pozarządowych, w tym fundacji, stowarzyszeń, wspierania sportu, kultury, nauki, sztuki. Mogą to być również programy stypendialne i grantowe wspomagające zdolne dzieci i młodzież oraz polską naukę.
Należy oczekiwać, że w przyszłości autentyczne działania społeczne banków w Polsce będą się intensyfikować, co będzie wynikało ze wzrostu świadomości właścicieli i zarządzających bankami z długofalowych korzyści finansowych i pozafinansowych stosowania działań CSR. Działania społeczne banków w Polsce będą tematem tegorocznej konferencji CSR Financial Day.
CSR Financial Day. Społeczna odpowiedzialność instytucji finansowych to konferencja naukowa organizowana cyklicznie na Wydziale Ekonomii
Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu przez Studenckie Koło Naukowe Bankowości i Pośrednictwa Finansowego działające przy Katedrze Pieniądza i Bankowości. Pomysłodawcą konferencji i przewodniczącym Komitetu Organizacyjnego jest prof. UEP dr hab. Krzysztof Waliszewski. Tematyka konferencji poświęcona jest równocześnie praktyce funkcjonowania CSR w instytucjach bankowych, instytucjach pośrednictwa finansowego, doradztwa finansowego i instytucjach pożyczkowych. Gromadzi studentów, przedstawicieli świata nauki z różnych krajowych ośrodków akademickich i praktyków z banków, instytucji pożyczkowych, pośredników i doradców finansowych a także ich samorządów gospodarczych. Jej założeniem jest konfrontacja instrumentów i celów działań społecznych w instytucjach finansowych wynikających z dorobku literatury z rzeczywistą ich realizacją. W związku z tym, że dla kreowania i promowania działań społecznych instytucji finansowych dużą rolę odgrywają samorządy gospodarcze, partnerami konferencji były Związek Banków Polskich, Konferencja Przedsiębiorstw Finansowych, EFPA Polska, EFFP Polska, Polski Związek Instytucji Pożyczkowych i Związek Firm Pośrednictwa Finansowego. W każdej edycji konferencji poruszane są różne, aktualne w danym czasie tematy jak np.: raportowanie społeczne w instytucjach finansowych, wzrost zastosowania nowoczesnych technologii w finansach i potencjalny wpływ tego procesu na społeczny wymiar instytucji finansowych.
Dorobek dotychczasowych edycji konferencji został zebrany w monografiach naukowych pod redakcją prof. UEP dr hab. Krzysztofa Waliszewskiego: y Społeczna odpowiedzialność instytucji finansowych. Perspektywa banków, pośredników i doradców finansowych, CeDeWu, Warszawa 2017; y Społeczna odpowiedzialność instytucji finansowych – od teorii do praktyki, CeDeWu, Warszawa 2018.
Dnia 10 kwietnia 2019 r. na Uniwersytecie Ekonomicznym w Poznaniu odbędzie się IV edycja Konferencji CSR Financial Day, podczas której zaplanowano 3 sesje tematyczne:
- Działania społeczne banków w Polsce – sesja zamknięta prezentująca wyróżnione działania CSR w ramach konkursu na działania społeczne,
- Edukacja konsumentów przez instytucje finansowe – regulacyjny obowiązek czy faktyczne działanie?,
- Jak (od)budować reputację instytucji finansowych?
Prof. UEP dr hab. Krzysztof Waliszewski
